ზ ღ ა პ ა რ თ ე რ ა პ ი ა
წიგნიები... ვფიქრობ ერთ-ერთი წამყვანი როლი აკისრიათ მათ ჩვენს ცხოვრებაში, ისინი ხშირად გვცვლიან, გვიცვლიან შეხედულებებს, ინტერესებს, მსოფლმხედველობას - ანუ ყოველივე იმას, რისგანაც შედგება ყოველი ჩვენგანის ინდივიდუალიზმი, იმას, რითაც ჩვენ ჩვენ ვართ და არა სხვა, ასევე უდიდესი როლი ეკისრებათ ჩვენი „მე-ს“ განსაზღვრაში და ჩამოყალიბებაში. თუკი ზრდასრულ ადამიანზე წიგნებს ამხელა გავლენის მოხდენა შეუძლიათ, წარმოიდგინეთ, როგორი გავლენა შეუძლიათ იქონიონ ბავშვებზე ან მოზარდებზე, როდესაც მათი ცნობიერი ჯერ კიდევ ჩამოუყალიბებელი და მყიფეა, ჯერ კიდევ ბოლომდე არ აქვთ პიროვნული იდენტობა გათვითცნობიერებული, ჯერ კიდევ, რომ იტყვია "თოთოა". ამ კუთხით წიგნები შეიძლება სახიფათონიც კი აღმოჩნდნენ, ან პირიქით - უზარმაზარი სიკეთე გაუწიონ მათ და გარკვეული ფსიქოლოგიური პრობლემებიც გადაალახვინონ. ზღაპართერაპია ფსიქოლოგიაში ერთ-ერთი მეთოდია, რომელიც სპეციალურად შედგენილი ან შერჩეული ზღაპრების მეშვეობით ეხმარება ბავშვებს პრობლემების დაძლევაში და სწორი ღირებულებების ჩამოყალიბებაში.
რაც შეეხება უშუალოდ ზღაპართერაპიას?!
ზ ღ ა პ ა რ თ ე რ ა პ ი ი ს განვიათრება იუნგის დამსახურებაა.
როგორც წესი სხვადასხვა წიგნი სხვადასხვაგვარად ახდენს გავლენას ბავშვებზე თუ მოზარდებზე. ბავშვებს უჩნდებათ ძლიერი სურვილი, მაქსიალურად მიბაძონ იმ გმირებს, რომლებთანაც აკავშირებენ საკუთარ თავს. სწორედ ამის გამო, ბვშვები ხშირად ცდილობენ, ისე მოიქცნენ, როგორც მათი საყვარელი გმირი და ისევე ჩაიცვან, როგორც მათ აცვიათ... თუმცაღა წიგნის გავლენაზე მხოლოდ დადებით კონტექსტში საუბარი შეუძიებელია, რადგან დადებითთან ერთად უარყოფითიც თან ჩნდება ხოლმე, სწორედ ასეთი წიგნებიდან, თუკი ხდება მკითხველისთვის უარყოფითი, დაძაბული და სტრესის შემცველი ინფორმაციის მიწოდება, რომლის განეიტრალებასაც ვერ ახდენს მკითხველი, ამ კონკრეტულ შემთხვევაში კი ბავშვი რა თქმა უნდა, უარყოფიძთი შედგიც არაყოვნებს! ასე, რომ ვითომ არაფერი, მაგრამ აღმოჩნდა, რომ "ყველაფერი" - ისევე, როგორც ჩვენ ვარჩევთ სასარგებლო საკვებს, ჩვენივე ორგანიზმითვის, წიგნიც სწორედ სასარგებლო უნდა ავარჩიოთ...
იცით თუ არა რომ ... საყვარელი ზღაპარი, შვენს შინაგან დამიკიდებულაბას და მოლოდინებს გამოხატავს, არის თვითახდენადი თერაპია და გამოიყენება პედაგოგიკაში, მედიცინაში...
ზ ღ ა პ ა რ თ ე რ ა პ ი ა არის ფსიქოთერაპიული მეთოდი, რომელიც ფსიქოლოგიური პრობლემების დასაძლევად ზღაპარს იყენებს. აღნიშნული პრაქტიკის დროს, როგორც წესი, საგანგებოდ შედგენილი ზღაპარი გამოიყენება. ნებისმიერი ზღაპარი არ არის თერაპიული ეფექტის მქონე ისევე, როგორც ნებისმიერი საუბარი არ არის ფსიქოთერაპიული შედეგის მქონე. გარდა ფსიქოთერაპიული მიზნისა, ზოგი საუბრის მიზანი მეტ-ნაკლებად საჭირო ინფორმაციის გაზიარებაა, ზოგი სრულიად არასაჭირო ინფორმაციის მატარებელია, ზოგი საუბარი კი მავნე გავლენას ახდენს ადამიანზე. იგივე შეიძლება ვთქვათ ზღაპარზეც. თერაპიულ ზღაპარს ავტორი საგანგებოდ ქმნის კონკრეტული პრობლემის დასაძლევად შესაბამისი მეთოდოლოგიის გამოყენებით, იმ წესების გათვალისწინებით, რომელიც ყოველთვის უნდა იყოს დაცული თერაპიული ზღაპრის შედგენისას. ერთი პრობლემის დასაძლევად შეიძლება მრავალი სხვადასხვა ზღაპარი შეიქმნას, მაგრამ გარდა მიზნისა, მათ აუცილებლად უნდა აერთიანებდეთ სტრუქტურა, რაც ჩამოყალიბებულია ზღაპართერაპიის თეორიისა და პრაქტიკის განვითარების მოცემულ ეტაპზე და რომლის ათვისება შეუძლია ნებისმიერ დაინტერესებულ პირს, თავის პროფესიულ საქმიანობაში გამოყენების მიზნით იქნება ეს ოჯახში თუ საკუთარ შვილებთან.
(სტატიის ბოლოს კი შემოგთავაზებთ სიურპრიზს☺❤)
თუ ვადარებთ ისეთ ბავშვებს, რომლებიც კითხულობენ და რომლებიც არ კითულობენ, თავიანთი ხასიათით, უნარებით, სოციალიზაციის ხარისხით, გარემო პირობებით და სხვა მნიშვნელოვანი მახასიათებლებით ერთნაირები არიან და მხოლოდ წიგნის მიმართ დამოკიდებულებით განსხვავდებიან, მაშინ შეიძლება ვთქვათ, რომ ნაკითხი ბავშვების უპირატესობაა მათი სითამამე, საზრიანობა, შემოქმედებითობა, გამოცდილების მეტი ხარისხი (რაც კითხვის დროს ავტორთა თუ პერსონაჟთა გამოცდილების გაზიარების შედეგია), სტრესგამძლეობა, გარემოში უკეთ ორიენტირება, უკეთესი კომუნიკაციის უნარი, თავდაჯერებულობა და სხვა..
არსებობს:
მედიტაციური ზღაპრის შექმნის შემთვევაში: ვაკვირდებით ადამიანს, თუ როგორ გამოიყურება, როგორ მოძრაქობს, როგორ საუბრობს, როგორი სურნელი აქვს ან როგორ სურნელს ანიჭებს უპირატესობას, მოკლედ, ნამდვილი პერსონაჟი მაქსიმალურად უნდა გავდეს ზღაპარში წარმოდგენილ პერსონაჟს.
ზ ღ ა პ რ ი ს დანიშნულება მორალური ორიენტირების დასახვაც არის. ზღაპრებში კეთილი სძლევს ბოროტს. მსმენელსაც სათანადო დასკვნა გამოაქვს. ამერიკელი ბავშვთა ფსიქოლოგი, მწერალი და ფსიქოანალიტიკოსი ბრუნო ბეთელჰაიმი, რომელიც ზღაპრების თერაპიულ ფუნქციას იკვლევდა, მიიჩნევს, რომ ზღაპარი აუცილებელია ბავშვის განვითარებისთვის, რადგან ის მისთვის გასაგებ ენაზე ღირებულ გაკვეთილებს სთავაზობს პატარას. ზღაპრებში უამრავი დაბრკოლებაა ასახული, მაგრამ ნაჩვენებია მათი გადალახვის გზებიც, ბედნიერი დასასრული კი საკვანძო მოცემულობაა. “ზღაპარი მეტად დამაჯერებელია ბავშვისთვის, ვიდრე ნებისმიერი რეალისტური მოთხრობა ან თავად რეალობა. პატარა მზადაა, ირწმუნოს ყველაფერი, რასაც ზღაპარი ასწავლის”, – წერს ბეთელჰაიმი.
ძალიან საინტერესოა ამ მკვლევრის კონტრარგუმენტაცია ზღაპრებისადმი წაყენებული ერთი “ბრალდების” გასაბათილებლად. არსებობს მოსაზრება, რომ ზღაპარი ბავშვს არარეალურ მოლოდინს აღუძრავს, იმას აჩვენებს, რაც სინამდვილეში განუხორციელებელია. ამ მოსაზრებას ბეთელჰაიმი ორი არგუმენტით უპირისპირდება.
1) უპირველეს ყოვლისა, ის ამბობს, რომ ბავშვებს სჭირდებათ არარეალისტური იმედები, რადგან არარეალისტური შიშები აქვთ.
2) გარდა ამისა, ბედნიერი დასასრული, რომელიც ჯადოსნურ სამყაროში აუცილებლად დგება, ერთგვარ შინაგან კომფორტს უქმნის პატარას. ზღაპრები, რომ რეალურ ცხოვრებას იყოს მისადაგებული, სიმშვიდისა და სიხარულის ნაცვლად იმედგაცრუებასა და ტკივილს აღძრავდა.
არის თუ არა რეკომენდირებული ძალადობის შემცველი ზღაპრების კითხვა ბავშვებისთვის?
გადამწყვეტი მნიშვნელობა მშობლის სწორ პოზიციას ენიჭება. ერთმნიშვნელოვანია, რომ ზღაპრების არჩევის დროს მშობლებმა შვილის ფსიქოემოციური მდგრადობა, განვითარების თავისებურებები და ასაკი უნდა გაითვალისწინონ. მაგალითად, მცირეწლოვანი ბავშვებისთვის რეკომენდებული არ არის საშიში ელემენტების შემცველი ზღაპრების კითხვა – იქ გადმოცემული ამბები შესაძლოა ღამის კოშმარების მიზეზადაც კი იქცეს.
სამ წლამდე ასაკის ბავშვებს შეურჩიეთ უწყინარი ზღაპრები ცხოველებზე, კეთილ ფერიებზე, მამაც გმირებზე. სასურველია, წიგნში იყოს ბევრი ილუსტრაცია. ფერადი, საინტერესო ნახატები ამ ასაკში კითხვის დამატებითი მოტივატორია.
უფროსი ასაკის ბავშვებისთვის - კითხვის პროცესი მეტად ინტერაქტიური უნდა იყოს. ასწავლეთ კითხვების დასმა, ტექსტის გაუგებარი ადგილების მონიშვნა, ფიქრი და ანალიზი: რატომ მოიქცა ეს გმირი ასე? რა მოგწონს მის ქცევაში და რა – არა? შენ როგორ მოიქცეოდი მის ადგილას? ისაუბრეთ იმაზეც, შეესაბამება თუ არა ზღაპარში აღწერილი ამბები თანამედროვე სინამდვილეს. ასეთი ანალიზი ბავშვს ინფორმაციის გაფილტვრასა და სწორი ღირებულებების ჩამოყალიბებაში ეხმარება.
ასევე თუ ბავშვი აგრესიული ქცევისკენ მიდრეკილებას ამჟღავნებს, ცხოველებს აწვალებს ან პატარებს ჩაგრავს, მისთვის ძალადობის ამსახველი სცენების გაცნობა მიზანშეწონილი არ არის. ერიდეთ ისეთი ზღაპრების კითხვასაც, სადაც ცხოველის უდიერ მოპყრობაზეა საუბარი.
რაც შეეხება თანამედროვე ზღაპრებსა და მულტფილმებს -
ზღაპარი დღემდე რჩება კაცობრიობის უმნიშნელოვანეს მონაპოვრად. მას თანამედროვე, ტექნოლოგიურად განვითარებულ სამყაროშიც კი უამრავი მკითხველი ჰყავს. შემთხვევითი არ არის, რომ ფენტეზი (ლიტერატურული ჟანრი, რომელიც ზოგიერთი ნიშნით ზღაპარს ჰგავს) ყველაზე პოპულარული და კომერციულად მოგებიანი მიმართულებებაა ლიტერატურასა და კინოში. იქმნება წიგნები, მულტფილმები, ფილმები, იდგმება სპექტაკლები... მათი შერჩევისას იმავე პრინციპით უნდა ვიხელმძღვანელოთ, რომლითაც ზღაპრებთან მიმართებით. ბავშვები ასაკისთვის შეუსაბამო ნებისმიერი პროდუქტის მავნე გავლენისგან უმაღლესად დაცულნი უნდა იყვნენ.
ახლა კი დაპირებული საჩუქარი☺
მე შევქმენი ჩემი ზღაპარი სახელწოდებით
"ფერადი ქვეყანა"
ცხრა მთასა და ცხრა ზღვას იქით, იყო ერთი ქვეყანა, რომელიც საოცრად ლამაზი გახლდათ, თუმცა იქ მცხოვრები ადამიანები შედგებოდნენ ორ კატეგორიად. ერთი კატეგორია შედგებოდა, უაღრესად კეთილი ადამიანებისაგან, ხოლო მეორე ბოროტი ადამიანებისაგან. შორიდან კი შთაბეჭდილება შეგექმნებოდათ, თითქოს ეს ორი ადამიანთა კატეგორია, ერთმანეთს ეჯიბრებოდნენ მათი საქმეების კეთებაში, თუმცაღა კეთილი ადამიანების საქმეები ბევრად აღემატებოდა ბოროტი ადამიანებისას, რომლებიც სახტად დარჩენილნი საგონებელში ვარდებოდნენ.
იყო ერთი კეთილი ბიჭუნა, რომელიც ძალიან ბედნიერი იყო, იმით რაც და ვინც გააჩნდა - ერთხელაც ბოროტ ხალხს ერთი გოგონა "ჩაეგდოთ ხელში", რომელსაც კიცხავდნენ იმისთვის, რომ იცავდა ასევე ბოროტი ადამიანის კლანჭებში ჩავარდნილ უმწეო მოხუცებულს, რომელიც უსამართლოდ ისჯებოდა და ცდილობდა მისი სიმართლის დამტკიცებას. სწორედაც ამ სიტუაციის მომსწრე ბიჭუნა, რომელიც გამბედავიც გახლდათ და მამაციც, მივარდა და იხსნა გაჭირვებაში მყოფი გოგონაც და მოხუცებულიც. დაუმტკიცა მისი სიტყვითა და ქმედებით, რომ "კეთილი საქმე უკან ბუმერანგივით, სიკეთითვე დაგიბრუნდება".
ეს იყო და ეს საგონებელში ჩავარდნილი ცუდი საქმის მკეთებელნი დაფიქრდნენ, ბევრი იფიქრეს თუ ცოტა იფიქრეს, გადაწყვიტეს, რომ ეცადათ ბედი და ენახათ მართლა გამოიღებდა თუ არა შედეგს მათი კეთილი საქციელები... ყოველივე ამის შემდეგ, ყველა შეუდგა კეთილი საქმის კეთებას.
ჰოი, საოცრებავ რას ვხედავთ, ეს ლამაზი ქვეყანა კიდევ უფრო გალამაზდა, ყველა სიკეთეს სჩადიოდა და ეს ქვეყანაც ცისარტყელის ფერებივით ნათელი და კაშკაშა ხდებოდა, რომელიც ყველა ჩამოსულ სტუმარს თვალს სჭრიდა და ბედნიერებას ანიჭებდა. ჰოდა ბავშვებო, სიკეთის ან ბოროტების - სიკეთით გადახდა ჩვენივე ბედნიერების და "ჯადოსნური" ცხოვრების საწინდარია!
❤
იმედი მაქვს, რომ ჩემი რეკომენდაციები თქვენთვის ხელსაყრელი იქნება და ვრაც მთავარია ამ სტატიამ დადებითად იმოქმედა თქვენზე, გამოგზაურეთ ღრმა ბავშვობაში, სადაც ჯადოსნობის გვჯეროდა და სწორედ ეს ჯადოსნური ფერებით მოჭედილი წარმოსახვითი სამყარო გვხდიდა ბედნიერს☺
ჩემი ზღაპრის თქვენთვის გაზიარება კი ემსახურება, თუნდაც იმას, რომ თქვენც გამიზიაროთ თუნდაც სტატიის კომენტარებში, თქვენივე შექმნილი ზღაპარი და განვიხილოთ ერთად, თან არ დაგავიწყდეთ, რომ ზღაპართერაპია არის თვითახდენადი თერაპია, მოქმედი ჩვენზე და პატარების ემოციურ კოგნიტურ და ქმედით სამყაროზე. ან იქნებ ვინიცის თვქენში ახალი ნიჭი აღმოაჩინოთ და ზღაპრების შედგნა თქვენი ჰობიც კი გახდეს, რითაც ბავშვებს კიდევ უფრო გავულამაზებთ და გავუფერადებთ ცხოვრებას...
მოამზადა - ნინო მარგიანმა
